مبانی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی (بهره برداری و نگهداری)
نویسنده : کامران داوری، محمد سالاریان
توضیحات
کتاب مبانی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی توسط آقای دکتر کامران داوری عضو هیئت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی و آقای محمد سالاریان به تحریر درآمده است، سرفصل های فهرست این کتاب به شرح ذیل است:
- توسعه تاریخی آبیاری و زهکشی
- اجزای شبکه های آبیاری و زهکشی
- کلیات مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی
- سنجش آب
- بهره برداری شبکه های فرعی آبیاری (مزرعه)
- بهره برداری شبکه های اصلی آبیاری
- بهره برداری و نگهداری ایستگاه های پمپاژ
- نگهداری شبکه های آبیاری و زهکشی
- ارزیابی کارایی و پایش شبکه های آبیاری و زهکشی
بخش اول کتاب مبانی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی در مورد توسعه تاریخی آبیاری و فشارهایی که این توسعه بر منابع آبی جهان به جای گذاشته مطالبی ارائه شده است. همچنین در مورد نقش مدیریت آبیاری در حل مسائلی که آبیاری با آن مواجه است و نیز توسعه ی منابع آب در اثر توسعه آبیاری بحث شده است. هر شبکه ی آبیاری و زهکشی ترکیب پیچیده ای از قلمروهای فنی، نهادی، اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی است که در بخش دوم این کتاب هر قلمرو به تفصیل ارائه شده است. با توجه به این قلمروها، مراحل متعددی در توسعه مناطق روستایی از طریق ایجاد شبکه های آبیاری و زهکشی قابل تشخیص است. این مراحل که شامل طرح ریزی، طراحی، ساخت، بهره برداری، نگهداری و مدیریت اموال و بازسازی است، را به عنوان یک شبکه پشتیبانی معرفی می کنند. هدایت و پیگیری این شبکه پشتیبانی در شِماهای بزرگ بر عهده سازمان های عمومی و دولتی است ولی در شِماهای کوچک می تواند توسط رهبران جوامع محلی (مانند کدخدا) سامان یابد. مدیریت مهمترین جزء در فعالیت های تشکیلاتی می باشد که در بخش آبیاری و زهکشی توجه شایانی به آن نشده است. اغلب دستورالعمل های بهره برداری و نگهداری شبکه های آبیاری و زهکشی، بر جنبه های فنی بهره برداری و نگهداری متمرکز هستند و به مسائل مدیریتی مانند حسابداری و امور مالی، روش های مدیریتی، استخدام کارکنان، توسعه و آموزش منابع انسانی توجه کمتری شده است که در این بخش به تمام این موارد پرداخته شده است. در بخش چهارم در مورد سنجش آب بطور مفصل بحث شده است. اندازه گیری آب از گذشته های دور برای تحویل حقابه آب بران، رواج داشته است. برای قرن ها روش های سنتی مانند اندازه گیری زمان تحویل آب و یا تقسیم جریان به نسبت معین، معمول بوده است. با رشد تکنولوژی و توسعه روش های جدید آبیاری، مبحث کنترل آب آبیاری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار شده و لذا سنجش آب نیز جایگاه ویژه ای یافته است. بهره وری پایدار، هدف اصلی مدیریت کشاورزی است و در پنج مقیاس می تواند مورد توجه و برنامه ریزی قرار گیرد، که عبارتند از: ملی یا منطقه ای، حوضه آبریز، شبکه آبیاری، مزرعه و نهایتاً گیاه. مبحث مزرعه و گیاه در بخش پنجم کتاب مبانی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی، مورد بحث قرار گرفته است. این فصل از کتاب، تشریح اصول بهره برداری از شبکه اصلی و فرایندها و دستورالعمل ها برای چگونگی بهره برداری از آن، شکل های مختلف زمان بندی آبیاری و برنامه ریزی، سیستم های کنترل شبکه، اندازه گیری جریان، چگونگی تنطیم جریان برای جلوگیری از نوسانات سطح آب در کانال ها، فهرستی از فرایندها برای طرح ریزی، پایش و توزیع آب در سطح شبکه اصلی را پوشش می دهد. سرفصل هفتم کتاب مبانی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی در مورد تاریخچه پمپ و انواع پمپ ها است که در مقاله انواع پمپ ها برای آبیاری تحت فشار بطور مفصل به آن پرداخته شده است.
در فصل هشتم به تشریح جزئیات فرایندهای نگهداری از شبکه های آبیاری و زهکشی و نیز شیوه هایی برای شناسایی، طرح ریزی، بودجه بندی، اولویت بندی، پیاده سازی و مستند سازی می پردازد. همچنین در مورد نیازهای نگهداری بحث شده و سپس مفهوم و اجزای چرخه نگهداری و برخی از ماشین آلات و ابزارآلات نگهداری معرفی خواهند شد. علاوه براین، فرایندها و شیوه های مدیریت اموال نیز تشریح خواهد شد. در فصل نهم چارچوبی برای ارزیابی کارایی شبکه آبیاری ارائه شده و بر اهمیت شناسایی اهداف این ارزیابی تاکید کرده است. همچنین جزئیات چگونگی انجام ارزیابی شامل جزئیات نشانگرهای کارایی برای مدیریت، بهره برداری و نگهداری در سطوح شبکه اصلی، واحد درجه سه و قطعه زراعی تشریح گردیده است. در ادامه فصل، فهرستی از فرایندها و دستورالعمل های پایش با ارائه جزئیات دو روش معمول "چارچوب منطقی" و "چارچوب نتایج" آمده است. بخش پایانی این فصل به ارائه معیارهای قیاس گیری با ذکر مثال پرداخته است.